Paralarımız ve Urumeliler

TL, gülümseyen Atatürk'le döndü arkasına ilk kadın felsefeci de girdi
Tarih: 6 Ekim 2008 Kaynak: Hürriyet


Merkez Bankası, Başbakan Tayyip Erdoğan'ın da katıldığı törenle 1 Ocak 2009'da tedavüle çıkacak Türk Lirası'nı tanıttı. TL banknotlarının ön yüzünde gülümseyen Atatürk portreleri yer alırken, arka yüzüne Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, Mimar Kemaleddin, Itri, Fatma Aliye Hanım ve Yunus Emre'nin resimleri girdi.

Türk Lirası'nın 165 yıllık tarihi
Para Reformu çerçevesinde 1 Ocak 2009'da tedavüle girecek "Türk Lirası" dün Merkez Bankası'nda tanıtıldı. "Yeni" ibaresi atılan TL ile madeni kuruşlar, tamamen yenilenen tasarımları ve yeni boyutlarıyla kullanıma sunulacak. Bir yıl boyunca YTL ve TL aynı anda geçerli olacak. 1 lira artık sadece madeni olarak basılırken, en yüksek banknot 200 lira oldu. Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz ile Başbakan Tayyip Erdoğan'ın yaptığı tanıtımın ardından örnek banknotlar basına dağıtıldı. Türk Lirası banknotlarının ön yüzünde Atatürk portreleri yer alacak. 5 TL'nin arka yüzünde Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, 10 TL'nin arka yüzünde Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, 20 TL'nin arka yüzünde Mimar Kemaleddin, 50 TL'nin arka yüzünde Fatma Aliye Hanım, 100 TL'nin arka yüzünde Itri, 200 TL'nin arka yüzünde de Yunus Emre portreleri bulunacak. Yılmaz, 1 Ocak 2005'te paradan altı sıfır atılmasıyla başlayan süreci, "Para reformunu böylece tamamlamış olacağız. Paramızın asli ve geleneksel adına, TL'ye dönüyoruz" dedi.

Gülümseyen Atatürk
Seri tasarım anlayışı ile konu bütünlüğü taşıyan yeni tasarımlarda, sistematik boyut farklılığı sağlandı. Banknotlar kupür değerine göre boyda 6 milimetre, ende 4 milimetre farklarla küçükten büyüğe doğru sıralandı. Tüm banknotlarda Atatürk'ün gülümseyen yeni portrelerine yer verildi. 5 ve 10 TL'de Atatürk'ün 1927 yılında Ethem Tem'in çektiği fotoğrafı, 20 ve 50 TL'de 1931'de Gazi Çiftliği'nde Cemal Işıksel'in çektiği fotoğrafı, 100 ve 200 TL'de 1934'de Çankaya Köşkü'nde yine Cemal Işıksel'in çektiği fotoğrafı kullanıldı.

Hepsi farklı renklerde
Banknot kağıtları da farklı renklerde basıldı. Birbirini takip eden kupürler, kontrast pastel bir ton oluşturdu. Seri ve sıra numaraları 9 haneden 10 haneye çıkarılırken, rakam boyutları küçültüldü. Tüm banknotların değeri görme engelliler için kabartma harflerle Braille alfabesiyle de yazıldı. Boyutlarındaki farklar ile görme engellilerin banknotları kolaylıkla birbirinden ayırması da amaçlandı.

Banknotların arka bölümünde; ulusal ve uluslararası ölçekte değer yaratmış, bilim ve sanat dünyasına kazandırdıkları eserlerle evrensel boyutta kabul gören ve "milli değer" olma özelliği taşıyan ünlü portrelere yer verildi. Bu portreler seçilirken, "Herhangi bir siyasi görüşle özdeşleştirilmemeleri ve topluma mal olan kişiler olmaları" kriterleri esas alındı.

Yenilenen paranın figürleri arasında atom motifleri, güneş sistemi, atomun yapısı, ilk çağ mağaraları, aritmetik diziler, hokka, tüy, kağıt, kitap, notalar, ney üfleyen Mevlevi derviş, gül motifi, barış-kardeşliği ve tasavvufta dervişin ruhunu simgeleyen güvercin, Yunus Emre'nin "Sevelim Sevilelim" sözü yer alıyor.

Merkez Bankası, Türk Lirası'ndaki 6 sıfırı atma operasyonuyla giriştiği "para reformu"yla, banknotların üzerinde yer verilen Atatürk portrelerini de değiştirdi. Türk Lirası'nın sıfırları her arttığında, banknot üzerindeki Atatürk portreleri daha gergin bakışları olan pozlarından seçilirdi. Bu durum haberlere, "Sıfırlar bollaştı, Atatürk'ün suratı asıldı" diye yansırdı. 6 sıfır atılmasından sonra YTL'de Atatürk portresi değişti, şimdi de gülümseyen pozlarına yer verildi.

İşte yeni banknotlarımız
200 TL: Önde Atatürk, arkada Yunus Emre
Ön yüzünde Atatürk portresi, portreyi çevreleyen mavi ay yıldız motifi ve turuncu renkte sekizgen şekil. Arka yüzünde Yunus Emre portresi. Portrenin solunda Yunus Emre'nin gül motifi, barışın, kardeşliğin ve tasavvufta dervişin ruhunu simgeleyen güvercin motifi, "sevelim sevilelim" sözü ve anıt mezarının görüntüsü.motifler de kullanıldı.

Yunus Emre (1238-1320): Anadolu'da tasavvuf akımının ve Türkçe şiirin öncülerinden. Eserlerinde Türkçe'nin en güçlü özelliklerini kullanarak, tasavvuf konularını işledi. İnsanların din, mezhep, ırk, millet ve mevki, sınıf farkı gözetilerek ayrıştırılmasına karşı çıktı.

100 TL: Önde Atatürk, arkada Itri
Ön yüzünde Atatürk portresi, portreyi çevreleyen mor ay yıldız motifi ve içinde müzik notası figürü bulunan pembe renkli daire motifi. Arka yüzünde Itri olarak bilinen Buhurizade Mustafa Efendi'nin portresi. Portrenin sol tarafındaki alanda müziği simgeleyen notalar, enstrümanlar ile Itri'nin Mevlevi kişiliğini vurgulamak üzere ney üfleyen Mevlevi dervişe yer verildi.

Buhurizade Mustafa Efendi (1640-1712): Itri adıyla bilinen bestekar, klasik Türk müziğinin kurucusu. En bilinen eseri "Tut-i mucize guyem ne desem laf değil" olan Itri, dini musikide de önemli eserleri var. Bayram Tekbiri, Sagah Salat-ı Ümmiye bunlardan bazıları.

50 TL: Önde Atatürk, arkada Fatma Aliye Hanım
Ön yüzünde Atatürk portresi, portreyi çevreleyen ay yıldız motifi, hokka ve tüy kalem motifi. Arka yüzünde yazar-felsefeci Fatma Aliye Hanım'ın portresi. Portrenin sol tarafında Aliye Hanım'ın edebiyatçı ve felsefeci kişiliğini vurgulamak üzere hokka, tüy kalem, kağıt ve kitap motifleri kullanılarak bir kompozisyon.

Fatma Aliye Hanım (1862-1936): Türk edebiyatının ve İslam coğrafyasının ilk kadın romancısı, ilk Türk kadın felsefeci olarak kabul ediliyor. Kadın haklarını savunan yazar, bugünkü adıyla Kadınları Himaye Derneği olan Şefkati Nisvan'ı kurdu.

20 YTL: Önde Atatürk, arkada Mimar Kemaleddin
Ön yüzünde Atatürk portresi, portreyi çevreleyen açık kahverengi ay yıldız motifi ve sarı, beyaz geometrik bir şekil. Arka yüzde Mimar Kemaleddin'in portresi ve portrenin sol tarafında Gazi Üniversitesi rektörlük binasının çizgisel bir çalışması, mimarinin 3 boyutlu yapısını simgelemek üzere küp, kare ve silindir formları var.

Mimar Kemaleddin (1870-1927): Ulusal mimarlık akımının öncü isimlerinden. Kudüs'teki Mescid-i Aksa'nın onarımını 1919'da yaptı. Ankara Palas, Edirne Gar Binası, İstanbul Sirkeci'deki Vakıf hanlar, Bebek Camii gibi pekçok yapıya imzasını attı.

10 TL: Önde Atatürk, arkada Prof. Cahit Arf
Ön yüzünde Atatürk portresi, portreyi çevreleyen mor ay yıldız motifi, ikili sayı sistemini ifade eden rakamlar, içinde Atatürk'ten bir kesit bulunan yedigen şekil. Arka yüzünde Ordinaryüs Prof. Dr. Cahit Arf'ın portresi yer alıyor. Arka yüzde, aritmetik diziler, abaküs, sayılar, Arf değişmezinden bir kesit ve ikili sayı sistemini ifade eden rakamlar da var.

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf (1910-1997): Türkiye'nin yetiştirdiği en büyük matematikçilerden biri. 20'den fazla özgün yayın üretti. Matematik dünyasına Arf Değişmezi, Arf Halkaları, Arf Kapanışları gibi kendi adıyla bilinen teoremleri kazandırdı.

5 YTL: Önde Atatürk, arkada Prof. Aydın Sayılı
Ön yüzünde Atatürk portresi, portreyi çevreleyen kırmızı ay yıldız motifi ve stilize edilmiş atom motifi. Arka yüzünde bilim tarihçisi Ordinaryüs Prof. Dr. Aydın Sayılı'nın portresi yer alıyor. Arka yüzde, bilim tarihindeki bazı önemli olayları sembolize etmek üzere güneş sistemi, atomun yapısı, DNA gibi motifler de kullanıldı.

Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı (1913-1993): Bilim tarihinin kurulması, gelişmesinde büyük katkısı var. Harvard Üniversitesi'ndeki doktorasıyla dünyada bir ilkin sahibi. Türklerin, İslam dünyasının, bilime ve batı medeniyetinin oluşumuna yaptığı katkıyı ortaya koydu.

Madeni paralar nasıl olacak
Arka yüzünde Atatürk'ün aynı profil rölyefi bulunan madeni paraların ön yüz desenleri şöyle:

1 Kuruş: Ay-yıldız, Kardelen çiçeği motifi. Ağırlığı 2,20 gr. Kenarı düz.
5 Kuruş: Ay-yıldız, hayat ağacı motifi. Ağırlığı 2,90 gr. Kenarı düz.
10 Kuruş: Ay-yıldız, 10 sayısının zemininde ve etrafında Rumi motif. Ağırlığı 3,15 gr. Kenarı düz.
25 Kuruş: Ay-yıldız, çevresinde Kufi yazı ile geçme desen. Ağırlığı 4 gr. Kenarı tırtıllı.
50 Kuruş: Ay-yıldız, Boğaziçi Köprüsü motifi. Ağırlığı 6,80 gr. Kenarı iri şekilde tırtıl.
1 Lira Ay-yıldız, halka içinde bitki formlu bordür, orta dairede Rumi motif. Ağırlığı 8,20 gr.